Download 1. DATOS INICIAIS Master en Intervención Multidisciplinar na

1. DATOS INICIAIS
Titulación
Master en Intervención
Multidisciplinar na Diversidade en
Contextos Educativos
Módulo
Módulo 5
Xénero e educación
Materia
Materia 11. Da inxustiza da
desigualdade á riqueza da diferenza
Código
Carácter (obrigatoria, optativa)
Curso
Cuadrimestre (especificar 1º/2º)
Profesora coordinadora
135110552
Optativa
2008-2009
1º Cuadrimestre
María Lameiras Fernández
Profesorado responsable da materia
Departamento
Área
Centro
Gabinete
Horario de titorías
Purificación Mayobre Rodríquez
María Lameiras Fernández
Águeda Gómez Suárez
Socioloxía, Ciencia Política;
Administración e Filosofía;
Análisis e Intervención
Psicosocioeducativa
Filosofía, Psicoloxía, Socioloxía
Facultade de Ciencias da Educación
(Ourense)
Despacho: 28, Pavillón II (Purificación
Mayobre Rodríquez)
Dapacho: 8, Pavillón II (María
Lameiras Fernández)
Despacho: 27, Pavillón II (Águeda
Gómez Suárez)
Purificación Mayobre Rodríguez
(Martes e Mércores 17:00-20:00)
María Lameiras Fernández (Luns de
12:00 a 13:00 e 18:00 a 19:00,
Martes de 10:00 a 12:00)
E-mail
Águeda Gómez Suárez (Martes:
12:00-15:00; 18:00-20:00
Mércores: 11:00-12:00)
Purificación Mayobre Rodríguez
(pmayobre@uvigo.es)
María Lameiras Fernández
(lameiras@uvigo.es)
Águeda Gómez Suárez (agueda
@uvigo.es)
2. INTRODUCIÓN Á MATERIA
Esta materia trata Trataríase de presentar as definicións e redefinicións da categoría de
xénero e a súa intersección coa etnia, a idade, a preferencia sexual, como coas culturas
non hexemónicas, entre outras, co fin de dar a coñecer as complexas interseccións
constitutivas das relacións e das identidades subalternas.
Tamén se preténde analizar cómo se constrúe a diferencia e cómo o diferente tende a
equipararse co particular, co deficiente, co periférico –fronte ao universal e centralorixinando relacións de poder asimétrica. En definitiva, poder recoñecer o “qué” é o
xénero, o “por qué” do xénero e o “para qué” do xénero.
Todas as culturas utilizan as diferencias biolóxicas (físicas) como base para faceren
distincións sociais que supoñen a asignación de valores, cualidades e normas en función
do sexo ao que pertencemos. Este proceso, que comenza no nacemento e se estende
ao longo de toda a vida das persoas, coñécese co nome de socialización sexo-xenérica,
segundo a cal, sobre a base da existencia de dous sexos biolóxicos diferentes (sexo)
constrúense as características, trazos e conductas socialmente aceptadas para cada un
deles (estereotipos de xénero) sen dar cabida a individualidades que se constrúan e
desenvolvan más aló desta dicotomía hexemónica.
Desta forma, froito dunha sociedade patriarcal, o mundo configúrase en dúas esferas
diferenciadas: a masculina e a feminina; en dous submundos non só diferentes, senón
subordinados, ou o que é o mesmo, desiguais. A “esfera masculina”, xerárquicamente
superior, que constitúe o referencial, a norma; e a “esfera feminina”, xerárquicamente
subordinada, que constitúe “o desviado”, o outro. Esta realidade construída desigual e
asimétrica foise maquillando nas últimas décadas, nas que se desdebuxan as súas
formas máis discriminatorias e sexistas, que xa non son “politicamente correctas”, cara a
formas máis sutís e encubertas coas que seguir mantendo a xerarquía entre os xéneros,
o que non supuxo un verdadeiro CAMBIO ESTRUCTURAL.
Así, consideramos que o “xénero” e a “identidade sexual” son dous sistemas relacionais
que se transforman, segundo as coordenadas socioeconómicas e culturais de cada
época e espacio concreto. Todas as culturas institúen -co fin de modelar a organización
social-, procesos políticos formais e informais que troquelan o alcance do permitido e, por
ende, o ámbito do que non se acopla ao pautado: a diversidade. De aí que o pautado
sexa o hexemónico. Os indicadores das restriccións sexuais son moi variables nos
distintos momentos históricos e nas distintas culturas. Postulados tales como a
universalidade da “dominación masculina” e da subordinación social da muller, ou da
heteronormatividade sexual, como realidades transhistóricas e panculturais, van a ser
debatidas e examinadas nesta materia proposta.
3. OBXECTIVOS DA MATERIA
Obxectivos da materia (xerais e específicos)
1
2
3
4
5
Coñecer e reflexionar sobre a categoría de xénero como construcción social
Analizar a pervivencia do xénero na construcción das identidades a través
dos estereotipos descriptivos e prescriptivos
Favorecer o cuestionamento das identidades fixas, estables e excluíntes
Proporcionar ós/as alumnos/as información e analizar o fenómeno sexo/xenéro
en relación coas identidades étnicas
Conseguir que o alumnado aprendan a aplicar os coñecementos e métodos
científicos adquiridos nesta materia para a comprensión doutras disciplinas do
seu currículo e no exercicio da súa actividade profesional.
4. COMPETENCIAS
Competencias da materia
(xerais e específicas)
Competencias de titulación relacionadas
(as que contribuye)
Fomentar a igualdade respectando as
diferencias
1
-Ser competente para visualizar e poder
cuestionar o sexismo e o androcentrismo Comprender os principios básicos dos
imperante na nosa cultura
grandes ámbitos da diversidade desde
unha perspectiva multidisciplinar
2
Promover unha idea positiva cara as
-Mostrar ao alumnado a diversidade de
ideas e as prácticas innovadoras
sistemas sexo/xenero existentes no mundo
relacionadas coa diversidade
3
-Fomentar o recoñecemento da alteridade Adquirir conductas de respecto e de
mediante o respeto á diversidade e ás axuda. Ser sensible a todo tipo de
diversidade
culturas non hexemónicas.
4
-Adquirir instrumentos conceptuais e
-Incentivar a perspectiva crítica fronte á
metodolóxicos que faciliten a análise e
realidade respecto a construcción das
reflexión sobre as practicas profesionais
identidades sexuais
relacionadas
co
tratamento
da
diversidade
5
-Conseguir que o alumnado aprendan a -Relacionar os contidos do Máster ca
aplicar os coñecementos e métodos experiencia persoal e co exercicio da
científicos adquiridos nesta materia para a profesión
comprensión doutras disciplinas do seu
currículo e no exercicio da súa actividade
profesional.
5. CONTIDOS
Definición e redefinición da categoría do xénero.
- O sistema sexo-xénero como causa da opresión.
- Diferencia e Teoría Feminista.
- Feminismo negro e lesbiano
- As identidades múltiples e a teoría queer
-Clarificación conceptual dos conceptos: diferencia, diversidade e desigualdade
-Construcción da identidade sexo/xénero
-Estereotipos de xénero: descriptivos e prescriptivos
- Masculinidad enfrentada a feminidade: instrumentalidad versus expresividad
-Analise das actitudes sexistas: sexismo tradicional versus sexismo moderno
-Sexismo hostil versus sexismo benevolente
-A construcción da feminidade e da masculinidade desde unha perspectiva transcultural
-Xénero, estructura social e parentesco
-A “dominación masculina”: ¿patrón universal?
-A familia desde a perspectiva transcultural
-A institucionalización dos “terceiros xéneros”: muxes, hijras, xanith e outros
6. PLANIFICACIÓN DOCENTE
Clases teóricas
Seminarios/Obradoiros
Clases prácticas
Titorías
Aprendizaxe/actividade autónoma
dirixida (individual)
Aprendizaxe/actividade autónoma
dirixida (en grupo)
Horas presenciais
Horas de traballo do
alumno
Total
20
4
28
10
48
14
2
6
8
2
12
14
28
56
84
7. METODOLOXÍA DOCENTE
Metodoloxía
Lección maxistral
Clases prácticas
Traballos de investigación
Aprendizaxe colaboradora
Seminarios
Descrición
Introducción á temática por parte do
profesorado:
(a) exposición oral, apoiada en
recursos para a proxección
informáticos e audiovisuais;
(b) entrega de materiais,
establecemento de pautas de análise
da documentación;
(c) organización de actividades que
poden incluír, entre outros, debates,
e lectura e análise de textos;
Realización de comentarios de texto
e exposición dos mesmos , sobre o
material indicado polas profesoras.
Realización de traballos grupais ou
individuais, de carácter teórico ou
práctico sobre un tema da materia
relacionado coa temática tratada, co
asesoramento e supervisión do
profesor
Realización de tarefas grupais dentro
da aula
Charlas e obradoiros de
especialistas na materia
¿Implica
atención
personalizada
ao alumno?
No
Sí
Sí
Sí
No
Experimentación e/ou prácticas Colaboración con entidades
en empresas, institucións etc.
vinculadas a esta temática
Actividades comúns ao módulo
Conferencias e/ou visitas
Sí
No
8. ATENCIÓN AO ALUMNO
A atención ao alumnado realizarase a través de diversas vías: nas titorías da materia, na
propia aula nos momento indicados pola profesora, por correo electrónico ou
telefonicamente.
9. AVALIACIÓN DA APRENDIZAXE
Metodoloxía
Cualificación
Actividades da materia
Ata 3 puntos
Por Traballo final de módulo
Ata 6 puntos
Actividades comúns ao módulo: Asistencia e valoración
Ata1 punto
da actividade
Observacións: Recomendacións, pautas para a mellora e a recuperación, etc.
Finalizada a materia as alumnas e alumnos que non pasaran con éxito a materia recibirán
un informe coas competencias que deben recuperar.
10. RECURSOS E FONTES DE INFORMACIÓN
Recursos e fontes de información básica
Beltrán, E; et al (2001): Feminismos: debates teóricos contemporáneos. Madrid. Alianza
Editorial.
Bourdieu, P. (2000): La dominación masculina.. Anagrama. Madrid
Braidotti, Rosi, Sujetos Nómades, Paidós, Barcelona, 2000.
Burgos, Elvira, La pregunta sobre la libertad, Antonio Machado, Madrid, 2008.
Butler, Judith, El Género en disputa. El feminismo y la subversión de la identidad. Paidós,
Barcelona, 2001.
Godelier, Maurice (1986 (1982): La producción de los grandes hombres. Poder y
dominación entre los Baruya e Nueva Guinea. Akal. Madrid.
Harris, O. y Young, K. (comps): Antropología y feminismo. Madrid. Anagrama.
Heritier, F.(2002): Masculino/femenino. El pensamiento de la diferencia. Barcelona. Ariel
Antropología.
Hooksw, Bell e outras autoras, Otras inapropiables. Feminismos desde las fronteras.
Traficante de Sueños, Madrid, 2004.
Irigaray, Luce, Yo, Tú, Nosotras. l Cátedra. Madrid, 1992
Mérida Jiménez, R.M. (ed) (2002): Sexualidades transgresoras. Una antología de los
estudios queer. Barcelona. Icaria.
Moore, H.L. (1991): Antropología y feminismo. Valencia. Ediciones Cátedra. Universidad
de Valencia. Instituto de la Mujer.
Nash, Mary, Mujeres en el Mundo. Historia, Retos y Movimientos. Alianza, Madrid, 2004
Nieto, J.A. (2003): Antropología de la sexualidad y diversidad cultural.Talasa. Madrid.
Oliva Portolés, Asunción: Feminismo postcolonial: la crítica al eurocentrismo del feminismo
occidental. Cuadernos de Trabajo 6, 2004. Instituto de Investigaciones Feministas. U.
Complutense, Madrid. http://www.ucm.es/info/instifem/cuadernos/cuaderno%206.doc
Reeves Sanday, Peggy: (1981): Poder femenino y dominio masculino. Sobre los orígenes
de la desigualdad sexual. Editorial Mitre, Barcelona.
Rubin, Gayle (1975) 1996: El tráfico de mujeres: notas sobre la “economía política del
sexo”, en Marta Lamas (comp.)”El género: la construcción cultural de la diferencia sexual.
México, Porrúa.PUEG-UNAM.
Tommasi, Wanda, Los filósofos y las mujeres. La diferencia sexual en la Historia de la
Filosofía Narcea, Madrid, 2002.
LIBROS ESCRITOS POR MUJERES SOBRE TEMAS DE SEXUALIDAD Y/O IGUALDAD
DE GÉNERO
Altable, C. (2000). Educación sentimental y erótica para adolescentes. Madrid: Miño y
Dávila.
Hildegart (1931). El problema sexual tratado por una mujer española. Madrid: Morata.
Hite, S. (1978). El informe Hite: Un estudio de la sexualidad femenina. Barcelona: Plaza y
Janés.
Barberá, E. (1998). Psicología del género. Barcelona: Ariel psicología.
Barberá, E. (2004). Psicología y género. Pearson Prentice Hall.
Rodriguez, Y. y Lameiras, M. (2004). Estereotipos de género. Unidades didacticas de Cine
y Salud, Concello de Ourense.
Lameiras, M.; Rodriguez, Y. Ojea, M. y Dopereiro, M. (2004). Programa AGARIMOS,
Programa coeducativo de desarrollo psicoafectivo y sexual. Madrid: Pirámide, Colección
Ojos Solares.
Maganto, J.M. y Bartau, I. (2004). Programa COFAMI. Corresponsabilidad familiar.
Fomentar la cooperación y responsabilidad de los hijos. Madrid: Pirámide, Coleccción Ojos
Solares.
Marion, N. (1994). Ni un besito a la fuerza. Bilbao: Mayte Canal.
Tiefer, L. (1996). El sexo no es un acto natural y otros ensayos. Madrid: Talasa (Original,
1995).
Urruzola, M.J. (1996). Aprendiendo a amar desde el aula. Bilbao: Mayte Canal.
Urruzola; M.J. (1997). Educación de las relaciones afectivas y sexuales desde la filosofía
coeducadora. Bilbao: Mayte Canal.
Recursos e fontes de información complementaria
Artigos
Material audivisual: Películas, fotografías, etc
Webs sites
Diarios de campo antropolóxico
Asociacións
Outros
11. RECOMENDACIÓNS
As persoas que optaron pola opción de matrícula de semipresencial deberán
asistir polo menos á metade das sesións organizadas para os presenciais.